Fusuma zijn schuifdeuren of schuifwanden, die in traditionele Japanse huizen werden gebruikt als flexibele ruimteverdelers. Ze bestaan in principe uit een houten raamwerk die met dik papier of stof bedekt is. Alhoewel er grote overeenkomsten bestaan met Japanse shōji (eveneens schuifdeuren of schuiframen), zit het grootste verschil hem in de transparantie. Waar shōji traditioneel vrijwel altijd lichtdoorlatend en daardoor met name als vensters gebruikt werden, zijn de fusuma niet transparant. Daarnaast bedekken ze ook meestal een gehele wand, om een zich daarachter bevindende ruimte, kast of tokonoma af te schermen. Ze worden dus vrijwel uitsluitend binnenshuis toegepast.
Terwijl veel Japanse termen voor traditionele bouwkunst van Chinese oorsprong zijn, is het woord fusuma een echte Japanse benaming. De herkomst ervan wordt bepaald door de aanvankelijke functie van de fusuma, namelijk het door middel van schuifdeuren afschermen van de slaapvertrekken van het keizerlijke paleis. Deze slaapplaatsen hadden namelijk de naam fusuma-dokoro (衾所), waarbij fusuma kan worden vertaald als ‘futon’ of ‘beddengoed’.
Tot de 7e eeuw hadden traditionele Japanse huizen nog geen permanente schuifwanden. Het afscheiden van een bepaalde gedeelte van een ruimte gebeurde toen nog met losse schermen. Oorspronkelijk bedroeg de gemiddelde deurhoogte in Japans slechts ca. 1,70 m, waardoor de hoogte van de fusuma hier logischerwijs op was aangepast. De breedte van de fusuma was variabel en afhankelijk van de breedte van de ruimte of kast welke zij moesten afschermen. Oorspronkelijk stonden de panelen in houten, gewaxte profielen, waardoor zij gemakkelijk te verschuiven waren. Inmiddels is de hoogte van de fusuma aangepast aan de lengte van de moderne Japanner en zijn deze houten rails meestal vervangen door kunststof varianten, alhoewel het principe grotendeels hetzelfde gebleven is.
Zoals gezegd bestaan fusuma grotendeels uit een houten frame van ca. 2 tot 3 cm dikte. Dit raamwerk wordt bespannen met stof of stevig papier. De ‘deurklink’ bestaat uit een verzonken handgreep, de hikite (引き手), die soms van zeer kostbare materialen is gemaakt en kunstzinnig is vormgegeven.
Oorspronkelijk werden fusuma met de hand beschilderd en gedecoreerd. Dit waren veelal voorstellingen die gebaseerd waren op de natuur, zoals bergen, bossen en deren. Meestal werden deze afbeeldingen vrij super gehouden, met een beperkt kleurenpalet, maar ze konden ook uiterst overdadig zijn met verwerking van bladgoud en andere kostbare materialen. De achtergrond werd meestal leeg gehouden en voorzien van lichte en natuurlijke tinten. Wel werd rondom vaak een zwarte rand (kader) aangebracht.
Met het aanbreken van de Meiji periode (1868-1912) werd Japan voor het eerst op grote schaal aan buitenlandse, vooral westerse, invloeden blootgesteld. Dit zorgde onder andere voor het importeren van nieuwe (bouw)materialen en ideeën op het gebied van architectuur. Als gevolg hiervan werden steeds meer Japanse huizen voorzien van westerse elementen en kwam er een duidelijk verschil tussen Japanse en westerse kamers of gedeelten van een huis.
In tegenstelling tot shōji, welke grotendeels door glazen ramen werden vervangen, bleven fusuma in gebruik. Hun populariteit nam gedurende de 20e eeuw zelfs sterk toe, omdat ze perfect geschikt waren om Japanse en westerse elementen van elkaar te scheiden. Tevens werd de productie goedkoper en kwamen deze handige schuifwanden voor een veel groter publiek beschikbaar.
Tegenwoordig zijn de decoraties inmiddels vaak wel met de tijd meegegaan en worden er deels ook andere materialen gebruikt voor de constructie. Desondanks zijn de fusuma nog steeds in vrijwel elke Japanse woning te vinden en worden ze juist in de rest van de wereld steeds populairder.
© All credits correspond to photographer/designer/owner/creator
